کرسی تأثیر جریان‌های فکری حوزه قفقاز بر تجدد ادبی ایران در دانشگاه لرستان برگزار شد

به‌مناسبت هفته پژوهش و فناوری، کرسی علمی تأثیر جریان‌های فکری حوزه قفقاز بر تجدد ادبی ایران با ارائه دکتر رسول حیدری، عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی در دانشگاه لرستان برگزار شد.

ناقدان: دکتر محدرضا روزبه، دکتر علی نوری؛ اعضای هیئت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان.

چکیده:

تجدد ادبی ایران را یکی از مهم‌ترین تحولات فکری ادبی تاریخ ادبیات ایران است و حوزۀ قفقاز را یکی از مراکز تاثیرگذار فرهنگی در نهضت نوگرایی در عرصه ادبیات ایران دانست و اضافه کرد: از آنجا که در عصر قاجار، قفقاز ( بخصوص قفقاز جنوبی شامل آذربایجان، گرجستان و ارمنستان امروزی)، حلقۀ اتصال ایران و اروپا در مراودات بود.

این حوزه بخش مهمی از انتقال فرهنگ و مدنیت جدید را به عهده داشت و نویسندگان، شاعران و فعّالان ادبی قفقاز، توانستند در ترغیب و تشویق شاعران و نویسندگان ایرانی به سمت مشروطه خواهی و از سویی دیگر خلق آثارمدرن موثر باشند.

همچنین شاعران دورۀ مشروطه از طریق قفقاز با ادبیات روسیه و رویکردهای نوین فکری و فرهنگی اروپا که به عثمانی رسیده بود، آشنا شدند.

نویسندگانی مانند فتحعلی آخوندزاده، طالبوف، زین العابدین مراغه­‌ای و معجز شبستری که به واسطۀ ارتباط با شخصیت‌های تاثیرگذار، روزنامه‌­ها و فضای فرهنگی که در شهرهایی مانند تفلیس و باکو وجود داشت، رویکردهای نوینی را در ادبیات رقم زدند؛ چنانکه نمایشنامه‌­نامه نویسی به سبک نوین، توجه به نقد مدرن، تغییر الفبا و رواج ساده­نویسی، محصول فعالیتهای این نویسندگان در این دوره است.

انتشار روزنامه­‌های متعددی را که به دست ایرانیان می رسید، از عوامل تاثیرگذار در رشد فکری و میل به نوجویی و نوگرایی در عصر مشروطه است.

روزنامۀ اختر در استانبول، روزنامۀ ارشاد باکو و بخصوص روزنامۀ ملانصرالدین به مدیریت جلیل محمدقلی زاده از آن جمله‌­اند؛ بویژه اشعار انتقادی صابر قفقازی در روزنامۀ ملانصرالدین، علاوه بر تاثیر بر جریان مشروطه خواهی، مایۀ الهام بسیاری از شاعران ایرانی از جمله سیداشرف الدین گیلانی بود.

در این نشست، دکتر محمدرضا روزبه، به شرایط و موقعیت سیاسی-اجتماعی و چند و چون اثرپذیری شاعران ایرانی عصر مشروطه از شاعران قفقاز اشاره کرد و بسیاری از اقتباس‌­ها و اثزپذیری­‌های آنان را باتوجه به شرایط آن روزگار طبیعی و ناگزیر دانست.

پس از آن، دکتر علی نوری، نقش شاعران این حوزه را از سه جهت حائز اهمیت دانست: تأثیر مستقیم ذهنیت و افکار خود این شاعران بر ایرانیان، نقش واسطه و میانجی داشتن برای انتقال افکار و آراء اروپاییان و اهمیت‌دادن به اشتراکات فرهنگی و قومیتی و خود را شریک دردها و مشکلات ایرانیان دانستن.