کرسی علمی ترویجی «زبان از منظر قرآن، رویکرد فلسفه زبانی علامه طباطبایی» برگزار شد

کرسی علمی ترویجی با عنوان «زبان از منظر قرآن کریم: رویکردی مبتنی بر آراء فلسفه زبانی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان» با ارائه دکتر محمودرضا مرادیان عضو هیئت‌ علمی گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان در سالن جلسات شهید رشوند این دانشگاه برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه لرستان، مدیر این کرسی علمی، ترویجی دکتر مجتبی گراوند عضو هیئت‌ علمی گروه تاریخ دانشگاه لرستان و داوران دکتر عبدالحسین جودکی و دکتر اکرم رمضان زاده رستمی اعضای هیئت‌ علمی گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه لرستان بودند.

برخی مهم ترین نکات این نشست علمی به شرح ذیل است:

در تاریخ خردگرایی یونان پیش از میلاد، چهار مفهوم محوری از بسامد و رخداد زیادی برخوردار بوده و دارای ارزش هستی شناختی و معرفت شناختی است.

این چهار مفهوم عبارتند از لوگوس، دیالکتیک، منطق و نوس.

سه مفهوم اوّل ریشه در کلمه زبان دارند و از این کلمه مشتق شده اند، امّا کلمه چهارم به معنی عقل یا خرد است تا خرد آدمی از رهزن دیالکتیک و منطق به لوگوس یا حقیقت برسد.

به عبارت دیگر، لوگوس به معنی حقیقت، معرفت حقیقی و ثابت و واحد، عقل کلی یا قانون کلی است و عقل آدمی از طریق فنون کشف حقیقت مانند دیالکتیک و منطق به حقیقت یا لوگوس دست می یابد.

از این منظر، دیالکتیک فن گفتگوی تو در تو و چند طرفه میان خردمندان است تا به حقیقت اشیاء و اعیان خارجی نائل آیند و ذات آن ها را درقالب تعریف حقیقی و ذاتی بیان کنند.

همچنین، ارسطو منطق را به عنوان روش و فنی تأسیس کرد تا از طریق مقولات ده گانه جوهر و اعراض به ذات اشیاء و اعیان خارجی برسد.

در قرون وسطی و الهیات مسیحی، خداوند و مسیح به مفاهیم محوری فوق اضافه شد.

البته، مفهوم محوری نوس جای خود را به مسیح داد و مسیح به عنوان لوگوس یا کلمه خداوند قلمداد شد.

در واقع، در سلسله مراتب هستی شناسی الهیات مسیحی، خداوند از طریق کلمه یا لوگوس، که این همان با مسیح است، جهان مادی را خلق می کند.

این تفسیر هستی شناسانه ریشه در انجیل یوحنا دارد، که در آن خداوند، مسیح را کلمه و نور خود می خواند تا از طریق او جهان مادی متجلی شود.

در قرآن کریم نیز خداوند از طریق یک جدل دیالکتیکی میان خود و فرشتگان حضرت آدم را از طریق اعطای اسماء خلق می کند.

در واقع، وجه متمایز انسان با فرشتگان در اسماء است و علامه طباطبایی در تفسیر المیزان به تفسیر اسماء بعنوان وجه ممیزه انسان از فرشتگان می پردازد.

علامه طباطبایی دو تفسیر متفاوت از کلمه «اسماء» ارائه می دهد که آراء فلسفه زبانی و نشانه شناختی او را مشخص می کند و به فهم هرچه بیشتر ما از قرآن کمک می کند.

در تفسیر اوّل، اسم از ریشه «وسمه» است که به معنی نشانه است، یعنی اسماء الهی نشانه های خداوند هستند تا از طرق آن ها انسان به خداوند برسد و او را بشناسد و بی راهه نرود.

در تفسیر دوّم، اسم از ریشه «سمو» برگرفته شده است که به معنی بلندی، تعالی و رفعت است و با کلمه «سموات» هم ریشه است.

از این نظر نیز اسماء الهی بیانگر صفات متعالی خداوند بوده و جلوه هایی از الوهیت بی همتای او هستند. البته، در جاهای دیگر قرآن میان انسان، بیان و زبان رابطه این همانی برقرار می شود.

همچنین، وجود زبان های مختلف میان قبایل مختلف نشانه هایی برای آشنایی آنان است.

در پایان، علامه طباطبایی با ورود به قلمرو هرمنوتیک و عبور از مکتب اشاعره باب تفسیر آیات را از طریق سلوک عرفانی باز می گذارد و در کتاب انسان از آغاز تا انجام تفسیر اسماء و صفات الهی را به مقام معنوی مفسر پیوند می دهد.

مثلاً، او معتقد است «عرش» را باید به قدرت خداوند تفسیر کرد.

شایان ذکر است که در این نشست علمی دانشجویان سوالات و مباحث مختلفی را مطرح کردند که دکتر مرادیان به پرسش های آنان پاسخ داد.