ترویج فرهنگ پهلوانی، وظیفه‌ای ملی و اخلاقی است

اشاره: یکی از مناسبت‌های این روزها، فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای است.

به همین مناسبت، نشست علمی با موضوع آیین پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای در لرستان از جمله نشست‌های سومین جشنواره سراسری اقوام ایران زمین در دانشگاه لرستان برگزار شد (همکاری مرکز لرستان‌شناسی و جهاد دانشگاهی استان لرستان) و دکتر مجتبی گراوند، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه لرستان، مطالبی را بیان کرد.

دکتر مجتبی گراوند گفت: «آیین جوانمردی در محدوده اخلاق قرار دارد و محدود به جغرافیای خاصی نیست؛ لذا جوانمردان هر سرزمینی به صورت فردی یا اجتماعی شایسته احترام هستند. در ایران پیش از اسلام جوانمردان در قالب گروه‌هایی مانند پهلوانان، عیاران، آزادان و اسواران و در دوران اسلامی با واژگانی مانند شاطران، احداث، اخیان، کاکا و... وجود داشته‌اند».

وی ادامه داد: «در عصر اسلامی چهره دینی و اخلاقی آیین پهلوانی که با جوانمردی ارتباطی تنگاتنگ و پیوسته دارد یک وجه برجسته اخلاقی و عرفانی پیدا می‌کند».

دکتر گراوند افزود: «پیامبر اکرم (ص) قبل از اینکه مبعوث شوند در پیمان جوانمردان مشهور به «حلف الفضول » شرکت کردند و در سیره ابن هشام آمده که ایشان از این پیمان به نیکی یاد می‌کردند و فرموده‌اند که اگر چنین پیمان‌هایی باشد باز حمایت می‌کنم، همچنین در زمان فتح مکه ندا دادند که امروز روز رحمت و بخشش است».

این عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ دانشگاه لرستان تصریح کرد: «روز نبرد امام علی(ع) و شکست دشمن توسط ایشان در ۱۷ شوال به‌عنوان روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نامیده شده است. یک رکن مهم پهلوانی، جوانمردی است؛ از این‌رو ورزش زورخانه‌ای همیشه به نام شاه مردان امام علی(ع) همنشین بوده و گره خورده است».

دکتر گراوند اظهار داشت: «به نظر می‌رسد که علت اعتقاد و پیروی گروه اجتماعی زورخانه به مولای متقیان در آن است که وی را مظهر آرزوهای انسانی و دادگری می‏شناختند. از اینرو پهلوانان و جوانمردان، آن حضرت را مظهر عالی‏ترین صفات و خصال جوانمردی و کامل‏ترین‏ آمال انسانی می‏دانستند».

عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه لرستان بیان کرد: «آیین پهلوانی ریشه در تاریخ و تمدن ایران باستان و آموزه‌های دینی ما در عصر اسلامی دارد؛ لذا ترویج این فرهنگ اخلاقی و انسانی در عرصه ورزش و فرهنگ عمومی جامعه و تسری آن در مراودات و کارهای روزمره و توسعه ورزش زورخانه‌ای که با طنین صلوات بر رسول خاتم (ص) و ذکر امام علی(ع) همراه است یک وظیفه ملی و اخلاقی به حساب می‌آید».

دکتر گراوند ادامه داد: «ورزش باستانی خودپرستی و غرور را از بدترین صفات می‌داند و در تلاش است که تواضع و فروتنی را علاوه بر تنومندی در ورزشکار ایجاد کند».

دبیر هم‌اندیشی استادان دانشگاه لرستان تبیین کرد: «زورخانه‌ها علاوه بر اینکه دنبال تربیت جسم هستند در بسیاری از منابع آمده بیشتر به دنبال تربیت روح و ترویج اخلاق نیکو بودند. درب ورودی زورخانه‌ها را کوتاه‌تر و کوچک‌تر از درب‌ها معمولی می‌ساختند به نحوی که فرد برای ورود باید خودشان را خم کرده و به حالت خضوع وارد زورخانه شوند و سقف بلند و گنبدی شکلی دارد که شبیه مساجد و معابد است. منابع تاریخی و فتوّت نامه‌ها از گسترش فرهنگ پهلوانی و احیای آیین ورزش زورحانه ای در قرن هفتم هجری خبر می‌دهند. محل زورخانه را گاهی عبادت‌خانه و ورزش خانه‏ می‏گفته‏اند که محل اجتماع جوانمردان و طالبان حق و حقیقت و مدافعان ملک و ملت بوده است».

دکتر مجتبی گراوند گفت: «از طرف دیگر در ورزش باستانی، ورزشکاران طریقه‏ی جوانمردی را میان‏ خود رواج داده و طهارت، حلم و مدارا، دوری از هوای نفس و رخصت را پذیرفته‏اند. لذا ورزش زورخانه‏ای آداب‌ و رسوم خاص خود را دارد؛ آدابی که نمودهای زیبایی پیدا می‏کند؛ مانند اظهار فروتنی، چنان‌که در ورودی زورخانه کوتاه گرفته می‏شود تا هر کس در هر مقامی، با فروتنی وارد شود. طهارت و پاکیزگی که نماد پاکی‏ است و از راستی روح و روان‏ بر می‏خیزد. ادای احترام به گود، با بوسیدن آن‏ هنگام ورود به آن که نماد قدم ‏بوسی‏ پوریای ولی و سپاسگزاری گود است. احترام به هماورد که همانا خوی‏ جوانمردی است. رخصت گرفتن که نماد تکریم‏ بزرگان است. گلریزان، نماد رادی و بخشندگی‏ است. از اینرو می‌توان گفت که آئین زورخانه‏ای آئینی بیرونی و درونی‏ است. بیرونی از آن جهت که با به کار بردن‏ ابزارهایی که ویژه‏ی این ورزش است، به‏ پرورش جسم و اندام پرداخته می‏شود و درونی از آن روی که کنش‏هایی‏ جوانمردانه دارد؛ به گونه‏ای که این‏ ورزش را به آئین تبدیل کرده است؛ به عبارت دیگر در زورخانه، علاوه بر ورزش جسم و پرورش‏ آن که نیازمند ابزارهایی بیرونی چون: سنگ و تخته و میل و کباده است، ورزش و پرورش روح نیز جایگاه ویژه‏ای دارد که آن نیز نیازمند ابزارهایی درونی چون: فروتنی، رادی، راستی، سپاسداری، خردورزی، نبرد با دیو درون و بسیاری دیگر است».

دکتر گراوند اظهار داشت: «پرورش ‏یافتگان زورخانه، پس از رسیدن به مرحله‌ی کامل‏ زورمندی و توانایی و برخورداری از ارزش‏های برین اخلاقی و انسانی به مقام پهلوانی مفتخر می‏شدند. در شاهنامه فردوسی که بخشی از آن مربوط به عصر پهلوانی است و از پهلوانان بزرگی همچون رستم یاد شده است؛ پهلوانی صرفاً در قدرت بدنی خلاصه نمی‌شود؛ بلکه سجایای اخلاقی و صفات نیک انسانی نیز لازمه‌ی کار است به طوری که ویژگی‌های پهلوان در ابعاد اخلاقی، ایمانی، انسانی، عاطفی و احساسی نمود پیدا می‌کند. بعد از حمله مغول به ایران یکی از این پهلوانان و کشتی گیران معروف که نماد فضیلت و اخلاق در سنّت پهلوانی ایران است؛ محمود خوارزمی معروف به پوریای ولی پهلوان و عارف و شاعر قرن هفتم و هشتم است».

وی گفت: «در یک طومار قدیمی دوازده اصل، به عنوان اصل‌های اساسی پهلوانی و جوانمردی، آمده که از آن‌ها به‌عنوان اصول پوریای ولی یاد شده است. از جمله‌ی این اصول احترام به پیش کسوت، دروغ نگفتن، دشنام ندادن و محبت به مردم است. در زمینه‌ی فنون کشتی نیز 360 فن را به او نسبت داده‌اند».

دکتر گراوند تصریح کرد: «در سال ۱۳۸۹ فرهنگ پهلوانی و آیین ورزش زورخانه‌ای در سازمان یونسکو به عنوان میراث فرهنگی ثبت شده است که یک افتخار ماندگار برای ما و یک هدیه فرهنگی ایرانیان به فرهنگ جهانیان است. از آن جهت که مؤلفه‌های اصلی پهلوانی یکتاپرستی، منش آزادگی، مناعت طبع، انسان دوستی، فرزانگی، شجاعت، تواضع، وقار، متانت، وفا، ایثار، گذشت، حق شناسی، صمیمیت، بخشندگی و... است. لذا گرامیداشت مقام فاخر و ارزشمند پهلوان و فرهنگ پهلوانی، حامیان ورزش زورخانه‌ای و ورزشکارانی همچون جهان پهلوان تختی و... که با صداقت و صلابت در میدان‌های ورزشی حضور دارند امری اخلاقی و ملی است».

عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه لرستان ادامه داد: «در استان لرستان که می‌توان از آن به عنوان مهد دلیران و بیشه شیران یاد کرد، ورزش زورخانه‌ای از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است. پهلوانان با صفا و با صداقتی از این دیار در امر فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نقش‌آفرینی کرده و می‌کنند. در حال حاضر ۱۲ ورزش زورخانه‌ای در استان لرستان داریم که فعال هستند و پاسداری و پاسداشت فرهنگ پهلوانی در این استان می‌تواند در مقابله با جنگ نرم و شبیه خون فرهنگی کارآمد و اثرگذار باشد؛ لذا می‌طلبد به لحاظ کمی و کیفی این زورخانه‌ها تجهیز شوند و از بانیان آن‌ها حمایت شود».

استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان تشریح کرد: «در راستای ترویج و تقویت فرهنگ ایرانی – اسلامی شایسته است از ورزش زورخانه‌ای حمایت نموده و جوانان را به حضور در زورخانه‌ها تشویق کنیم که این آیین انسانی و اخلاقی به جوانان درس اخلاق، صداقت، مردانگی، مهربانی و تواضع می‌آموزد».