کرسی علمی، ترویجی برگزار شد/ آیین جوانمردی: اخلاق نیکو و خدمت به مردم

کرسی علمی، ترویجی با موضوع «بررسی مبانی آیین جوانمردی در فتوت‌نامه‌ها» برگزار شد.

به گزارش اداره روابط عمومی دانشگاه لرستان، این کرسی، روز دوشنبه، 23 اسفندماه در سالن جلسات شهید رَشوَند دانشگاه لرستان برگزار شد.

دکتر مجتبی گراوند، استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان، ارائه‌دهنده در این کرسی بود.

دکتر روح‌الله مهدیان، استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه لرستان و دکتر کریم گلشنی‌راد، استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان، ناقدان این کرسی بودند.

مدیر کرسی نیز دکتر حوریه مرادی، استادیار گروه جغرافیا (دانشگاه لرستان) بود.

هدف از برگزاری کرسی‌های علمی‌، ترویجی، تقویت فرهنگ گفتگو و نقد سازنده‌ی علمی در محیط‌های دانشگاهی است.

نظرات براساس استدلال‌های علمی بیان می‌شوند و منتقدان نیز انتقادات خود را برپایه چارچوب‌های علمی، بیان می‌کنند.

کمیته علمی، پژوهشی کنگره بزرگداشت 6544 شهید استان لرستان با همکاری دفتر کرسی‌های ترویجی علوم انسانی دانشگاه لرستان، در سال‌های اخیر، کرسی‌های مختلف و متنوعی را در دانشگاه لرستان برگزار کرده است.

درباره آیین‌ جوانمردی (مباحث مطرح شده در کرسی):

آیین جوانمردی در گستره‌ی تاريخ اسلام و ايران به‌عنوان یک خصلت ارزشمند و میراث گرانقدر بر اصول اخلاقي و جوانمردي در روابط انساني تأكيد می‌کند.

پژوهشگران و نویسندگان درباره آیین فتوّت و جوانمردی، مقاله‌ها و کتاب‌های متعددی نوشته‌اند.

آیین فتوّت و جوانمردی دارای شرایط، مراسم و آداب مخصوص بوده و اهداف خیرخواهانه انسانی را توأم با خدمتگذاری صادقانه به فرد و جامعه دنبال می‌کند.

به‌رغم پژوهش‌های متعددی که درباره‌ی آیین جوانمردی صورت گرفته است اما هنوز درباره منشأ، هویت چندگانه و نوع ارتباط آن با گروه‌های مختلف متصوفه، ملامتیه، قلندریه و عیاران و... اختلاف نظر وجود دارد.

آیین جوانمردی طی تاریخ و بر حسب مقتضای زمان و مکان، گفتمان و اشکال گوناگون اخلاقی و اجتماعی یافته است.

جوانمرد نماد انسان کامل و خدمت‌گزار به خلق است. لفظ فتی (جوان- جوانمرد) به معانی و صورت‌های گوناگونی در قرآن کریم ذکر شده که مراد از آن لغات مردانگی و جوانمردی است.

جوانمرد در اصطلاح به انسانی گفته م‌ شود که به اخلاق نيکو و روش پسندیده آراسته شود.

متصف بودن شخصی به جوانمردی، افتخار و اعتباری بزرگ در جامعه است.

رسایل و مکتوباتی که درباره صفات و خُلق و خوی پسندیده جوانمردان نگاشته شده «فتوّت‌نامه» نامیده شده است.

در عصر اسلامی، جوانمردی تحت تأثیر آموزه‌های اخلاقی دین اسلام، سیره رسول خدا (ص) و امامان شیعه (ع)، اخلاق نیکو و خدمت به خلق‌الله را شامل می‌شود. خداوند متعال نمونه‌هایی از جوانمردان را به ما نشان می‌دهد تا به اقتضای «تخلّقوا باخلاق اللّه» بتوان آن‌ها را سرمشق قرار داد.

در این میان، اهل بيت (ع) انسان‌هايي هستند که در پایبندی به جوانمردی گوي سبقت را از دیگران ربوده‌اند.

آن بزرگواران معتقد بودند که انسان‌ها باید بر مبنای اصول جوانمردی حرکت کنند تا جامعه اسلامی به تعالی اخلاق برسد.

سخن از جوانمردی و رفتار کریمانه ائمه‌ی اطهار علیهم‌السلام با دوست و دشمن، دامنه ای وسیع دارد. ‏تاريخ اسلام و فتوّت نامه‌ها، اندوخته‌هاي فراواني از جوانمردی امامان شیعه اثنی عشری (ع) به خاطر دارد كه هر كدام تابلويي است كه چشم دل را به سوي خود جذب مي‌كند و می‌تواند سرمشق خوبی در رسیدن به سعادت دنیا و آخرت باشد.

با سقوط خلافت عباسی و حمله مغولان به ایران در قرن هفتم هجری، آیین جوانمردی کارکردی اجتماعی و اقتصادی یافت.

در این زمان بیشتر اعضای آیین جوانمردی را هنرمندان، صنعت‌گران و پیشه‌وران تشکیل می‌دادند به گونه‌ای که چهره عیاری و جنگاوری جای خود را به آیینی صنفی و اجتماعی داد.

هر حرفه‌ای دستور العمل و آیین مکتوب دارد که شرایط ورود به حلقه و ماندن در آن صنف تعریف شده است.

این مرامنامه‌ها به منزله ی دستورالعمل و سرمشق اخلاقی برای گروه های جوانمرد در مجموعه هایی به نام «رسائل جوانمردان» و «رسائل خاکساریه» جمع آوری شده است که در چهره تصوف و اصناف جلوه گری می‌کند.

این آثار تصریح دارند که «جوانمردی» صفتی است که باید تمام مردم بدان متصف شوند و هر کس را لازم است که آداب جوانمردی فرا گیرد.

رسائل و فتوت نامه‌ها، قوانین و آداب خاص هر پیشه و حرفه و دستورالعمل‌های آموزش آن به فراگیران را براساس سلسله مراتب استاد ـ شاگردی ارائه می‌کنند.

در این جرگه‌ها قوانین جوانمردی آنچنان حاکم بود که در صورت عدم رعایت اصول اخلاقی از سوی جوانمردان مستوجب مجازات از طرف بزرگ و پیر فتوّت بود و حتی در مواردی نیز منجر به اخراج و طرد فرد خاطی از جرگه جوانمردی می‌گشت.

برخی کارها همچون شراب خواری، زنا، لواط، سخن‌چینی، دورویی، تکبر، ترس، حسادت، کینه، دروغ، مخالفت در کار خوب، خیانت، نگاه شهوت‌آلود به نامحرم، عیب‌جویی، خسیسی، غیبت، تهمت، دزدی، حرام خواری و بی‌توجهی به تربیت و نصیحت دیگران و... موجب خروج جوانمرد از آیین جوانمردی می‌شد.

برای ورود به آیین جوانمردی، پنج شرط توبه راستین، ترک علاقه‌های دنیوی، یکی بودن دل و زبان، اقتدای راستین به بزرگان فتوت و ترک خواهش، ضروری بوده است.

آیین جوانمردی به علت آن‌که واجدِ اصول و الگوهای اخلاقی ویژه‌ای بود مورد توجه گروه‌های مختلف اجتماع قرارگرفته است.

در تاریخ اسلام و ایران جوانمردان در میان مردم و مناطق مختلف اسلام به چنان جایگاه و نیرویی دست یافتند که تا قرن‌ها نیروی مؤثر و حیاتی جامعه محسوب می‌گشتند و در منابع تاریخی تلاش و تکاپوهای آنان در راه خدمت به خلق خدا، دستگیری از مظلومان، بذل جان و مال به نیازمندان، مبارزه با ظالمان، ایثار، آزادی، تأمین امنيت و آرامش هم نوعان و آراسته شدن به فضایل اخلاقی و... بیان ‌شده است.

لذا آیین جوانمردی به عنوان یك خصلت ارزشمند انسانی و الهی و یك عنصر مطلوب و مؤثر دینی، اجتماعی و فرهنگی، مورد عنایت اهل نظر قرار گرفته است.

آیین جوانمردی با دارا بودن اصول اخلاقی و تعلیمی خاص خویش، همواره منادی ارزش‌های اصیل انسانی همچون اخلاق و رفتار پهلوانی، برادری، صداقت، اخلاص، عدالت ورزی و ... است که می تواند الگویی مناسب برای جامعه باشد.

شرایط عضویت در آیین جوانمردی بر اساسِ نیت خیر، خودسازی، خدمت به خلق خدا، اخلاق خوب، طهارت ظاهری و باطنی بوده است.